Pierwsza w Europie, druga na świecie- Święto Narodowe Trzeciego Maja

Opublikowano 3 maja 2021, 12:38

„(…) wolni od hańbiących obcej przemocy nakazów, ceniąc drożej nad życie, nad szczęśliwość osobistą, egzystencję polityczną, niepodległość zewnętrzną i wolność wewnętrzną narodu, którego los w ręce nasze jest powierzony, chcąc oraz na błogosławieństwo, na wdzięczność współczesnych i przyszłych pokoleń zasłużyć, mimo przeszkód, które w nas namiętności sprawować mogą dla dobra powszechnego, dla ugruntowania wolności, dla ocalenia Ojczyzny naszej i jej granic z największą stałością ducha, niniejszą konstytucję uchwalamy (…)”.

To już 230. rocznica uchwalenia Ustawy Rządowej z dnia 3 maja 1791 roku. Mimo upływu wielu lat, znalazła trwałe miejsce na kartach historii Rzeczypospolitej Polskiej. Jest żywym dowodem na to, że zawsze jest warto walczyć o ponadindywidualne dobro. Odnowa ustroju przy jednoczesnym poszanowaniu tradycji i przeszłości, pozwalała odważnie patrzeć w przyszłość. Spuścizna naszych przodków, która stanowiła testament niepodległości oraz wolności dla kolejnych pokoleń, podczas ofiarnych zrywów patriotycznych i późniejszej odbudowy państwowości oraz tożsamości narodowej.

Wszystko zaczęło się końcem 1790 roku. To wtedy na Zamku Królewskim w Warszawie król Stanisław August Poniatowski spotkał się z Ignacym Potockim. Po spotkaniu został spisany projekt konstytucji w języku francuskim. Dyskusja nad projektem ustawy prowadzona była w wąskim gronie- projekt został przesłany do Ignacego Potockiego, Stanisława Małachowskiego oraz Hugo Kołłątaja. Po poprawkach tekst został spisany już po polsku przez posła Aleksandra Linowskiego, natomiast ostateczną formę projektu nadał Hugo Kołłątaj i to właśnie nad tak przygotowanym projektem konstytucji obradowano 3 maja 1791 roku.

Obrady nad projektem ustawy były dość burzliwe, niekiedy pojawiały się drastyczne sceny.

Wystąpienie Jana Suchorzewskiego miało na celu niedopuszczenie do dyskusji nad projektem konstytucji. Gdy sytuacja się uspokoiła, przystąpiono do odczytania tekstu projektu ustawy. Pojawiły się protesty posłów. Pamiętajmy, że część z nich reprezentowała interesy innych mocarstw, a ponadto deputowani nie otrzymali wcześniej projektu uchwały. Po wielu godzinnych dyskusjach uchwalenie konstytucji stało pod znakiem zapytania. W tym czasie doszło do protestu posła Jan Suchorzewski- rzucając się pod nogi króla, wniósł on kolejny sprzeciw, grożąc że jeśli uchwała zostanie uchwalona, to zabije swojego 6. letniego syna. Na całe szczęście dziecko odebrano i powrócono do procedowania uchwały, czego skutkiem było jej zaprzysiężenie przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Po uchwaleniu Konstytucji, król oraz posłowie i senatorowie udali się do kol. św. Jana Chrzciciela, aby podziękować Bogu, za pomyślny finał prac.

Z uchwaleniem Konstytucji Trzeciego Maja związana jest pewna ciekawostka- Konstytucja obowiązywała nie od 3. maja, lecz od 5. maja. Było to spowodowane wniesieniem oficjalnego sprzeciwu przez grupę kilkudziesięciu deputowanych. Grupa przeciwników została jednak przekonana przez króla do wycofania protestu i uchwalony dokument został wpisany do ksiąg grodzkich 5 maja 1791 roku.

Wydarzenia związane z uchwaleniem Ustawy Rządowej w 1791 roku zostały upamiętnione przez Jana Matejkę na obrazie „Konstytucja 3 Maja 1791 roku”. Artysta na swoim dziele w doskonały sposób przedstawił całość faktu uchwalenia wydarzeń z 3 maja 1791 roku. Na obrazie widzimy Zamek Królewski w Warszawie, który złoci się w promieniach zachodzącego Słońca. Jest to bardzo ważna część obrazu oddająca realizm faktu uchwalenia- Konstytucja została uchwalona w godzinach zbliżonych zachodowi gwiazdy dziennej. Na czele pochodu znajduje się król, ustrojony w płaszcz koronacyjny. Postać niesiona na rekach i trzymająca tekst Konstytucji to marszałek Stanisław Małachowski, który w lewej dłoni trzyma laskę marszałkowską. Pomiędzy królem, a marszałkiem umieszczona została postać Hugo Kołłątaja oraz Ignacego Potockiego- współtwórców Ustawy Rządowej. Jan Matejko na obrazie swojego autorstwa umieścił również scenę z Janem Suchorzewskim i jego synem, która miała miejsce w sali senatorskiej oraz postacie związane z obroną Konstytucji- Tadeusza Kościuszkę oraz ks. Józefa Poniatowskiego.

Uchwalenie Ustawy Rządowej z dnia 3 maja 1791 roku ma szczególne miejsce w historii Rzeczypospolitej Polskiej. Fakt majowych wydarzeń z końca XVIII odegrał istotną rolę w czasie zrywów patriotycznych oraz utrzymania tożsamości narodowej w latach zniewolenia naszego narodu. Istotę oraz powagę Konstytucji 3 Maja podkreśla uchwała Sejmu RP z dnia 27 listopada 2020 roku, w sprawie ustanowienia roku 2021 Rokiem Konstytucji 3 Maja.